مقدمه ای بر نانوپزشکی

نانوپزشکی چیست؟

به جز پیشرفت هایی که در علم پزشکی مدرن، در قرن اخیر صورت گرفت، پزشکی جدیدتری ظهور کرده است که بیش از اینکه یک علم باشد، یک هنر وابسته به ابزار است. در پنجاه سال اخیر، دانش پزشکی بررسی بیماری ها را در ابعاد مولکولی به پیش برده است. از دیدگاه مولکولی، پزشکی مدرن هنوز در ابتدای راه خود قرار دارد. مثلاً امروزه از داروهایی استفاده می کنیم که شامل ساختار محدودی از مولکول ها هستند. این ملکولها برای درمان یک بیماری خاص به کار می روند. به کمک نانوپزشکی، محصولات دارویی می توانند مثل ماشین های هوشمند برنامه ریزی شوند. آنها به حسگرهایی مجهزند که می توانند قدرت تصمیم گیری و تأثیرپذیری از محیط را برای ماشین فراهم کنند. این ماشین ها می توانند جلو عوارض جانبی و واکنش های حساسیت زا را بگیرند. داروهای جدید خود را با بدن سازگار می کنند و تنها با رسیدن به مقصد نهایی عمل اختصاصی خود را (که در واقع همان درمان است) انجام می دهند. آنها می توانند قبل از فعال شدن دارو از آزاد شدن مقدار بیشتر از حد آن جلوگیری کنند و مانع بروز مسمومیت شوند.

 

● نانوپزشکی چیست؟

درمان و پیشگیری بیماری ها از قابلیت های خوب فناوری نانو به شمار می رود. این فناوری با استفاده از نانوابزارها و نانوساختارهای مهندسی شده، اعمالِ ساخت، کنترل، دیدن و ترمیم سیستم زیستی انسان در مقیاس مولکولی را انجام می دهد. ابزارهای بسیار ابتدایی نانوپزشکی می توانند برای شناسایی بیماری و توزیع دارو، و همچنین توزیع هورمون در بیماری های مزمن و نقص های سیستم بدن به کار روند. ابزارهای بسیار پیشرفته تر، از قبیل نانوروبات ها هستند که به عنوان جراحان کوچک داخل بدن عمل می کنند. (نانوروبات ها، روبات هایی هستند که اندازه ی آنها در حد نانومتر باشد.)

  

● نانوروبات ها، جراحان کوچک داخل بدن

چنین ماشین هایی می توانند با ورود به داخل سلول ها ساختار آسیب دیدة آنها را تغییر دهند و درصدد تعمیر آنها برآیند. آنها قادرند خود را تکثیر کنند یا نواقص ژنتیکی را با جابه جا کردن یا دستکاری مولکول های DNA برطرف سازند. (DNA ماده ی اصلی سازندة موجودات زنده و وارث ژنتیکی موجود زنده شناخته می شود.)

 

● توانمندی های نانوپزشکی

دانشمندان معتقدند با پیشرفت هایی که در مهندسی ژنتیک، فناوری نانو و پزشکی ایجاد شده و درک عمیقی که از اعمال سلولی حاصل گردیده است، می توان ماشین های میکروسکوپی نیرومند و متخصص را برای مبارزه با بیماری ها طراحی کرد و توسط آنها در ابعاد سلولی به تعمیرات فیزیولوژیکی پرداخت.

  

● کنترل رگ های بدن با استفاده از نانوروبات های هوشمند

در تشخیص بیماری ها نمی توان به نتایج آزمون های آزمایشگاهی و تاریخچه ی بیماری متکی بود. اما با جا دادن نقشه ی ژنتیکی انواع عوامل بیماریزا در بانک اطلاعاتی نانوروبات، می توان حملات باکتریایی را نابود کرد. بدین ترتیب، با انجام عملیات ترمیمیِ قابل برنامه ریزی برای اصلاح بیماری های سلولی ناشی از افزایش سن، جلوگیری از پیری و درمان آن به یک واقعیت علمی تبدیل می شود.

  

محققان قادرند با حرکت دادن مولکول ها، موتورهایی در ابعاد نانو بسازند.

اولین شرکت تخصصی نانوتکنولوژی، شرکت Zyvex (http://www.zyvex.com/nano) است که در سال ۱۹۹۷ با هدف ساخت ابزارهای کلیدیِ ایجاد فناوری نانومولکولی آغاز به کارکرد. محصولات این شرکت، با تلاش گسترده ی گروه های مختلف تا ده سال آینده قابل استفاده خواهد شد؛ اگرچه ممکن است این پیشرفت، بعد از تجاری شدن نانوروبات های پزشکی صورت بگیرد.

  

● مثال هایی از کاربرد نانوفناوری در پزشکی

۱) هدف گیری و ارسال دارو به نقاط غیر قابل دسترس بدن با تجهیزات نانومتری

 ۲) تولید بافت های مصنوعی سازگار با بدن

۳) تولید سیستم های هوشمند برای شناسایی بیماری های در حال ایجاد در بدن

 ۴) درمان برخی از بیماری های صعب العلاج مانند سرطان، ایدز و هپاتیت. نشانی های زیر را ببینید:

۵) مراقبت بهداشتی بهتر با استفاده از تجهیزات نانومتری در داخل بدن

  

● آینده اندیشی در مورد نانوپزشکی

مطمئناً رشته ی نانوپزشکی برای توسعه به چندین دهه زمان نیاز دارد. شاید پیش از اینکه ما به تخیلمان اجازه دهیم تا آزادانه در مورد قول های داده شده توسط نانوپزشکی خیالپردازی کند، بهتر است توانایی هایی را در نظر بگیریم که حقیقتاً قابل اجرا هستند. وقتی به نحوة حل مسائل مختلف توجه کنیم، متوجه می شویم بسیاری از مسائلی که امروزه دشوار به نظر می آیند راحت خواهند شد. چه بسا مسائلی که ساده تر جلوه می کنند، اما سخت تر از حد انتظار ظهور می یابند. زمانی فلج، واگیردار و علاج ناپذیر بود و امروزه به سادگی قابل پیشگیری است. سیفلیس زمانی انسان را تا حدّ دیوانگی و مرگ پیش می برد و اکنون با یک تزریق، خوب می شود و به نظر می رسد در آینده، قصة نانوفناوری در پزشکی، به قصة توسعة کنترل جراحی در ابعاد مولکولی تبدیل شود.

منبع: باشگاه دانش آموزی نانو